Autor teksta i fotografija:
Srđan Marlović,
arhitekta, arhitekta-konzervator
Zdanje nekadašnjeg motela Dubrava (1968-1969) smješteno je na zapadnom obodu prirodnog rezervata Savinska dubrava. Nakon oštećenja u zemljotresu 1979. godine, objekat je napušten i prepušten zubu vremena.
Početkom 60ih godina na ovoj lokaciji je podignut bife, da bi već tokom 1964. godine uslijed svoje kamerne dimenzije bio predmet preispitivanja, te je osmišljeno njegovo proširenje u kafe-restoran Vidikovac. Objekat je planiran kao transparentna staklena prizma jednostavnog svedenog purističkog arhitektonskog izraza, inkorporirana u liticu sa koje se pruža širok pogled na ulaz u Bokokotorski zaliv.
Projekat nikad nije realizovan, a zamisao o unapređenju ponude na ovoj izuzetnoj lokaciji vremenom je evoluirala. Već nakon četiri godine projektovan je, a potom izveden arhitektonski reprezentativan objekat motela Dubrava. Izrada dokumentacije i izvođački ravodi povjereni su Prvoborcu. Iako su izgradnju pratile brojne intrige i specifičnosti, objekat je dovršen, a grad je u naslijeđe dobio arhitektonsko djelo koje se danas smatra jednim od važnih djela savremene crnogorske arhitekture.
Zlatnog doba savremenog arhitektonskog i urbanističkog razmišljanja, ali i savremene arhitektonske prakse u Herceg Novom trasirao je čuveni jugoslovenski arhitekta Nikola Dobrović. Iako je u Herceg Novom proveo svega nekoliko godina, susrećući se sa problemom mentaliteta male sredine i društvene inertnosti, ipak je ostavio svoj neizbrisiv trag u urbanizaciji Herceg Novog koji tada poprima svoju današnju fizionomiju.
Upravo će ova urbanizacija, zasnovana na kritičkom preispitivanju specifičnosti tradicionalnih urbanističkih vrijednosti lokalnog konteksta posmatranih kroz prizmu inovacija koje unosi savremen arhitektonski rječnik, stvoriti vrijednosti zbog kojih će Herceg Novi narednih decenija biti percipiran kao jedini pravi savremeni grad na crnogorskom primorju.
Nakon što je početkom 60ih Dobrović otišao iz Herceg Novog, eho njegovog prisustva osjećao se još petnaestak godina, prvenstveno zahvaljujući njegovim sledbenicima, među kojima su pojedinci bili na vodećim projektantskim pozicijama u Prvoborcu i Projektu.
Snaga urbanističke postavke i arhitektonskog izraza, iako sprovedena u djelo sa nizom grešaka u izvođenju koje ipak ne umanjuju izuzetnost opšteg utiska, motel Dubravu svrstava u niz najekspresivnijih ostvarenja savremene arhitekture druge polovine XX vijeka u Crnoj Gori. Kao svojevrsna arhitektonska proteza prirodnoj datosti, on predstavlja dobro artikulisano djelo sa ulogom spone između Savinske dubrave i gusto izgrađenog gradskog tkiva sa svojim srednjevjekovnim nukleusom.
Potiskivanjem autorskog izraza u drugi plan, uz visoko poštovanje vrijednosti konteksta, stvoren je jedan od rijetko skladnih primjera sadejstva prirodnog i stvorenog. Time je arhitekta pokazao visok nivo profesionalne osvješćenosti i profesionalne etike. Često obilježje savremene arhitekture je jaka i jasna negacija konteksta, dok ovo djelo sa kontekstom ipak ostvaruje skladan i prisan dijalog. Ono šalje jasnu poruku narednim generacijama o načinu na koji se uvažava vrijednost prirode i razumije njena osobenost.
Čini se da naredne generacije arhitekata u Herceg Novom nisu bile na visini zadatka, i da nisu iskoristile pogodan tranzicioni trenutak da nastave započeto i unaprijede naslijeđeno. Učinjeno je upravo suprotno, a sve vrijednosti stvarane tokom skoro tri dekade brižnog promišljanja o prostoru degradirane su trajno za kratak vremenski period. Pozicija arhitekte – stvaraoca zamjenjena je pozicijom kapricioznog arhitekte-biznismena gdje vlada laž, sujeta i prosječnost. Sitan interes preuzeo je primat nad ciljevima opšteg dobra, a opšte dobro je ipak jedini istinski donosilac napredka u oblikovanju životnog ambijenta.
Na žalost, možda ćemo doživjeti da motel Dubrava doživi sudbinu hotela Tamaris? Malo je poznat podatak je hotel Tamaris prvi objekat Internacionalnog stila podignutog na teritoriji Crne Gore, a koji bi u svakom naprednom društvu uživao poseban tretman i brigu. Kod nas takva djela ipak zaslužuju samo potpuno uništenje. Nadajmo se da to ipak neće biti slučaj sa motelom Dubrava.
Složene okolnosti u kojima je motel Dubrava građen, dale su prostore za koje danas smatramo da posjeduju naglašen multifunkcionalni kapacitet, a čija je dodatna vrijednost zasnovana na izuzetnim dometima na polju arhitektonskog izraza i razumjevanja konteksta. Potpuno uvažavanje konteksta i pogleda ka ulazu u Bokokotorski zaliv koji su za autora bili imperativ, stvorili su splet vješto artikulisanih prostornih sekvenci. Ovi nesvakidašnji prostori izuzetne ambijentalne vrijednosti mogu se valorizovati za potrebe hibridne kulturno-kongresne ili slične srodne namjene. Takvi prostori u Herceg Novom ne postoje, niti se planiraju, a za njima svakako postoji potreba. Gradu su potrebne napredne i održive vizije koje prepoznaju postojeće resurse nastale kao rezultat vizionarstva i napora tokom 60ih i 70ih godina. Tada je u Herceg Novom zametnuta klica savremenog grada, koji danas sve više posustaje u moru neodrživih ad hok vizija i direktivne planerske apatičnosti.
