Cjelokupan izvještaj o radu Sinergije na tvrđavi Španjola možete pročitati na sajtu te organizacije
,,U nekim sljedećim koracima na Španjoli planiramo postavljanje informativne table sa odgovarajućim crtežom tvrđave i legendom, kao i izradu Projekta hitnih građevinskih intervencija na pojedinačnim građevinama u unutrašnjosti tvrđave, kojeg je moguće sačiniti prije izrade konzervatorskog projekta cjeline“, najavio je arhitekta Vuk Čvoro iz hercegnovske NVO Sinergija koja je pokrenula niz akcija na tvrđavi Španjola sa idejom da prostor sam sebe finansira, kroz aktivnosti koje se na njemu odvijaju, a da pritom bude organizovan program koji će učiniti da se oživi tvrđava i učini interesentnijom za posjete.
Čvoro je objasnio da je NVO Sinergija ovoga ljeta sa Fondacijom Petrović Njegoš i njenim predsjednikom Princom Nikolom Petrovićem, te Benjaminom Moutonom, nekadašnjim direktorom restauratorske škole „Šajo“ iz Pariza i glavnim arhitektom za kulturna dobra u Francuskoj, obišla tvrđavu u cilju sagledavanja smjerova razvoja Studije graditeljskog nasljeđa Šapanjole, po uzoru na prethodnu za Ulcinj Stari grad, na kojoj je Fondacija radila tokom 2014. godine.
,,U toku obilaska tvrđave Španjola zaključili smo da ovaj prostor čini predivan ambijent malog grada na vrhu brda Bajer, ali da čitava tvrđava jednostavno nema nikakvu funkciju i kao takva ne zadržava posjetioce da ostanu tu duže niti uspjeva da okupi lokalno stanovništvo i zainteresuje ga za boravak na tvrđavi. Pritom je ovaj prostor u jako lošem stanju što se tiče sigurnosti prilikom posjete jer nije obezbjeđeno sigurno kretanje ljudi zbog divljeg nabujale vegetacije, kamenih ograda koje su propale, kao i objekata od kamena koji su trenutno u jako lošem stanju i u opasnosti od urušavanja. Zbog svega ovoga došlo se na ideju da uradimo nešto praktično po pitanju rješavanja ovakvog stanja, kako bi tokom sezone tvrđava Španjola ipak imala sopstvenu ponudu i okupljala veći broj ljudi u svom okruženju“, kažu dalje u Sinergiji i dodaju da je usljed takve konstelacije došlo do spontane reakcije i organzovanja više dešavanja upakovanih u jedinstven program koji je nazvan ŠPANJOLA 016.
,,Čitav prostor je očišćen i doveden u stanje upotrebljivosti zahvaljujući timu koji su sačinjavali NOVLJANI VELIKOG SRCA i koji žele da doprinesu razvoju svoga grada i utiču da on dobije sliku koju zaslužuje ili da bar teži tome u narednom nekom periodu. Među njima moram izdvojiti sledeći sastav ljudi: Vedran Krnić (OKC), Dejan Matović i Dado Babić (2Beat), Mirko Vukasović Riči, Janko Janković, Mirko Bokić, Tiho Marić, Ljubiša Kovačević, Aleksa Fanfani, Ivan Rakčević, Marko Ilijanić (Sinergija), Bojan Petrović.
Od velikog je značaja to što je prostor merzerske baterije ponovo u mogućnosti da se obiđe i vidi, nakon što je u cjelini bio zarastao u zelenilo. Ovo je jako kvalitetan prostor u kojem smo održali izložbu memorjalnog tipa posvećenu poznatim arhitektama koji su djelovali u Herceg Novom: Nikoli Dobroviću, jednom od najpoznatijih arhitekata iz Srbije koji je u Herceg Novom projektovao 3 objekta (Poštu, „Arenu“ i Dječije odjeljenje) i radio predloge za urbanističko uređenje centra grada; arhitektonskom birou PROJEKT koji je radio snimak postojećeg stanja Španjole; nedavno preminulom arhitekti Miloradu Petijeviću, projektantu više značajnijih objekata (Dom Zdravlja, Jugole Grakalića, Titova vila „Galeb“..) kao i izložbu starih fotografija urađenih tokom rekonstrukciji nakon zemljotresa 1979. godine koje je snimao arhitekta Boris Ilijanić. Takođe je organizovana izložba diplomskog rada pejzažnog uređenja Španjole, mlade pejzažne arhitektice iz Herceg Novog, Milene Mišeljić koja je u okviru diskusije na istu temu predstavila svoj projekat. Pored nje, izlagala je svoje fotografije na tvrđavi i talentovana umjetnica Zorana Mandić“, kazao je Čvoro i objasnio da su tokom cijele akcije bile organizovane i ekspertske diskusije koje su se ticale samog prostora tvrđave Španjola.
,,Prva diskusija vođena je na temu „Pejzažno uređenje tvrđave Španjola“ i trebala je da da odgovor kako iskontrolisati zelenilo koje polako zaposjeda ovaj prostor, kako ga i na koji način spriječiti da devastira ovaj kompleks, a pritom ne narušiti spokojni prirodni ambijent u okolini tvrđave“, rekao je Čvoro. Po njegovim riječima u ekipi stručnjaka i ljudi koji upravljaju bitnim gradskim institucijama među kojima su bili prisutni: Milica Berberović (Pejzažni arhitekta), Boris Ilijanić (Arhitekta konzervator), Nikša Grgurević (Direktor Agencije za izgradnju i razvoj Herceg Novog), Željko Starčević (Arheolog, Direktor Agencije za razvoj i zaštitu Orjena), Goran Skrobanović (Konzervator), Dušan Mijatović (Arhitekta), Milena Mišeljić (Pejzažni arhitekta), Vedran Krnić (OKC), Mirko Lazarević (Sinestezija).
,,Organizovana je još jedna diskusija gdje su pored pomenutih ljudi, stručnjaka i predstavnika opštinskih institucija prisustvovali i: Tatjana Rajić (Expeditio), Aleksandra Kapetanović (Expeditio), Saša Cvetković (Eko fest), Biljana Matijašević (Arhitekta). Tema je bila buduća održiva namjena tvrđave Španjola“, kazao je Čvoro. Paralelno sa ovim aktivnostima na Španjoli su realizovane i umjetničke instalacije sa ciljem da animiraju prostor i učine ga interesantnijim za posjetu, obilazak i boravak ali i stimulišu na razmišljanje šta se sa njim može uraditi.
,,Tri ekipe umjetnika su izvele umjetničke instalacije: NVO AUT iz Podgorice: Asja Šašić, Maja Kostić, Anja Prelević – oslikavanje gipsane table na temu „Oživaljavanje duha mjesta (genius loci)“; INS (Zoran Pavićević) i KLIS – „Početak rekonstrukcije Španjole“, simulacija rekonstrukcije kao motivacija na relano razmišljanje o rekonstrukciji; Žarko Glavatović – instalacija mozaika u jednoj od niša (puškarnica) – „Grb grada Herceg Novog“. Program je rađen tako da bude edukativan, stručan, u skladu sa prostorom i da bude prilagođen za sve generacije – od 7 do 77. Tako je i za najmljađe organizovana slikarska radionica na temu „Španjola-naša kuća“ koju je vodila umjetnica Ana Bulatović Lily koja trenutno živi i radi u Noveškoj. Crteži sa radionice su potom izloženi na panelima u okviru tvrđave Španjola. Izvođen je mapping-vizuelni efekti na zidinama tvrđave koje je radila ekipa iz Go Future (Boris Radunović i Matija Mitrović – PG). Takođe su vizuelno i marketinški (video i fotografija) događaj ispratili Miloš Samardžić i Svijet reklame. Događaj je bio jako koristan i u budućnosti može samo napredovati dovođenjem boljih umjetnika, povećanjem broja posjetilaca, obima i kvaliteta programa, kao i samom boljom organizacijom“konstatovao je Čvoro. On je istakao da planiraju i da se program proširi i da traje cijele godine kako bi se ovaj kvalitetan prostor iskoristio i ujedno oplemenjivao.
,,Ovo je eksperiment koji je pokazao da kulturno dobro-tvrđava, može sama sebe isfinasirati, odnosno isfinansirati svoj oporavak uz angažman stanovnika i volontera koji su voljni da doprinesu razvoju svoje zajednice, a pritom je vremenom moguće da i oni sami budu finansirani za ovakve aktivnosti i steknu posao ukoliko ga nemaju“, zaključio je Čvoro.